Buitenplaats Oostermeer

Publicatiedatum: 20 februari 2022

Buitenplaats Oostermeer is een van de drie bewaard gebleven buitenplaatsen langs de Amstel. Het statige 18e-eeuwse buitenhuis is niet toegankelijk voor publiek, maar heeft een interessante historie!

Van gasthuis tot buitenplaats
Buitenplaats Oostermeer dankt zijn naam aan de ligging, ten oosten van het voormalige Pancrasmeertje dat in 1843 gedempt werd. Op het terrein van de buitenplaats ten noorden van Ouderkerk aan de Amstel stond tot in de zestiende eeuw een gasthuis. Over de precieze stichter van de buitenplaats lopen de verhalen uiteen; wel is bekend dat er op deze plek begin achttiende een imposant gebouw is neergezet. Naar verluidt heeft Ignatius van Logteren dit gebouw ontworpen en het snijwerk uitgevoerd.

Buitenplaats Oostermeer (Amsteldijk-Noord), Stadsarchief Amsterdam, vervaardiger Jacoba Johanna Elisabeth Kruimel

Verfraaiing met theekoepel en schuitenhuis
Oostermeer heeft vele eigenaren gekend, die allen op hun beurt elementen hebben toegevoegd aan de buitenplaats. Met name Nicolaas Freher, die in 1757 Oostermeer aankocht, heeft de buitenplaats zeer weten te verfraaien. Zo heeft hij in de tweede helft van de achttiende eeuw het landgoed verrijkt met een theekoepel. Vanuit de koepel had je uitzicht over de Amstel en de weilanden. Ook liet hij een aanlegsteiger met ‘schuitenhuis’ (ook wel bekend als botenhuis) bouwen aan de Amstel. Maar er was nog meer: Freher liet eenden, hoenders, duiven en pauwen aanschaffen voor meer leven in het park en voegde broeikassen toe. 

Landgoed met Franse en Engelse elementen
Door de jaren heen was de gigantische tuin ook aan verandering onderhevig. Begin 1900 heeft tuinarchitect Leonard Springer het landgoed onder handen genomen, waarbij hij symmetrische Franse elementen met landschappelijke kenmerken uit de Engelse stijl combineerde. Rond 1920 heeft D.F. Tersteeg nog de tuin- en parkaanleg gerenoveerd, hij breidde hierbij de achttiende-eeuwse structuur van formele lanen en waterpartijen verder uit. In de tuin zijn diverse beelden uit de achttiende eeuw terug te vinden. Het imposante smeedijzeren toegangshek van de buitenplaats, ook daterend uit begin achttiende eeuw, vormt een onmisbare afscheiding van de Amsteldijk.

Interessante weetjes over het interieur
Over het interieur zijn echter wel verscheidene interessante weetjes bekend. Zo zijn achter de toegangsdeur, met de rijkelijk versierde omlijsting in de stijl van Lodewijk XIV, in de grote hal vier zogenaamde stucmedaillons te bewonderen die de vier jaargetijden uitbeelden. Daarnaast zijn er originele Venetiaanse spiegels te zien in de koepelvormige grote zaal. Waar de meeste plafonds voorzien zijn van prachtig stucwerk in sierlijke vormen, is dit in de slaapkamers niet het geval. Dit vanuit de gedachte die men er vroeger op nahield: “je doet tenslotte je ogen dicht als je gaat slapen”. Net zo opvallend is het feit dat de achtergevel van het pand lang niet zo indrukwekkend is als de voorgevel. De reden? Men hoefde met de achterkant niet te pronken voor voorbijgangers. 

Bekendste eigenaar: Jacques Goudstikker
Onder de vele eigenaren van Buitenplaats Oostermeer duikt ook een bekende naam op: Jacques Goudstikker. De beroemde joodse kunsthandelaar kocht de buitenplaats in 1930 en ging op het landgoed aan de Amstel wonen. Goudstikker organiseerde hier regelmatig thematische tentoonstellingen, bijvoorbeeld over Hollandse winterlandschappen. Tot hij tijdens zijn vlucht voor de nazi’s naar het buitenland in 1940 overleed, woonde de handelaar op deze plek. De Duitsers namen Oostermeer in beslag en richtte het in als hoofdkwartier voor Luftwaffe generaals. De uitgebreide kunstcollectie van Goudstikker is destijds verdwenen richting Berlijn.

Van leegstand tot particulier bezit
Na de Tweede Wereldoorlog heeft de buitenplaats geruime tijd leeg gestaan. In de jaren vijftig verkocht de weduwe Goudstikker-Halban Oostermeer aan het pensioenfonds van de Nationale Handelsbank. In opdracht van het fonds wordt de buitenplaats gerestaureerd, de tuin uitgebreid en komen er onder meer een parkbos met tennisbanen en een speelweide, met een aparte toegang aan de noordzijde. Buitenplaats Oostermeer is in 1962 in het bezit gekomen van de huidige eigenaar, de familie Oberman.

Lees hier meer over de andere overgebleven buitenplaatsen Wester-Amstel en Amstelrust.

Bronnen: Monumenten.nl, Oneindig Noord-Holland en Amstelveenweb