Buitenplaats Wester-Amstel

Publicatiedatum: 30 december 2021

Buitenplaats Wester-Amstel is een heel bijzondere plek aan de Amsteldijk-Noord. Van de drie bewaard gebleven buitenplaatsen aan de Amstel is dit de enige buitenplaats die je nog kunt bezoeken.

Waar voor de meeste buitenhuizen uit de zeventiende eeuw gold dat het niet statig en pronkerig genoeg kon, is Wester-Amstel een vreemde eend in de bijt. Toen Nicolaas Pancras in 1662 het terrein kocht, verving hij de twee bestaande huizen door een relatief eenvoudig herenhuis. Eentje die ook veel weg had van een chique boerderij. En juist deze keus lijkt de reden dat de buitenplaats de tand des tijds heeft doorstaan.

De gevolgen voor buitenhuizen van het economisch verval
Toen de economisch slechte tijden aanbraken, verloren de luxueuze buitenplaatsen niet alleen hun pracht en praal. De eigenaren van deze chique zomerpaleizen hadden geen geld om ze te onderhouden. Maar de buitenplaatsen konden ook niet makkelijk voor iets anders gebruikt worden. Bij Wester-Amstel deelden ze ook in de economische malaise. Maar wat bleek, dit herenhuis kon prima een andere functie vervullen: als herberg. 

Hofstede Wester-Amstel omstreeks 1730, Stadsarchief Amsterdam / Abraham Rademaker & Leonardus Schenk

Eind achttiende eeuw brak in Nederland de periode van economisch verval aan na de Franse revolutie en Napoleontische oorlogen. Opkopers kochten in die tijd vele buitenplaatsen om deze te slopen, nadat ze eerst de dure inboedel en bruikbare bouwmaterialen hadden verkocht. De Amsterdamse boekverkoper en speculant Frederik Kaal stond te boek als bekende opkoper en kocht in 1776 de buitenplaats Wester-Amstel.

Wester-Amstel gered van de sloop
Kaal heeft onder meer maar liefst tien buitenplaatsen langs de Amstel gesloopt, het woord ‘kaalslag’ is niet voor niets een afgeleide van zijn naam. Maar: gelukkig voor de Wester-Amstel kwam er in 1776 met Jean de Neufville een koper. De Neufville zag de potentie van de buitenplaats en liet deze als herberg uitbaten.

Ook toen Jacques Lissone in 1900 Wester-Amstel kocht was er een herberg in gevestigd. Hij maakte het weer tot een buitenverblijf en investeerde zowel in het huis als de tuin. Zo stamt de opvallende zeskantige houten tuinkoepel links voor het huis van rond die tijd en diende dit vermoedelijk ter vervanging van een oudere koepel.

Stichting Lissone
Tot in de jaren ’60 van de twintigste eeuw bewoonden en onderhielden de weduwe en dochters van Lissone de buitenplaats. Door vererving kwam Wester-Amstel in het bezit van Lissone’s kleinzoon Ludvig Movig. Hij richtte een stichting op om het huis en bijbehorende park in onder te brengen, Stichting J. Ph. J.F. Lissone. Helaas was het huis na de Tweede Wereldoorlog behoorlijk vervallen geraakt, en had de stichting niet voldoende financiële middelen om de boel op te knappen. Het achterhuis werd hierop onbewoonbaar verklaard.

Nadat in 1989 Groengebied Amstelland een erfpachtcontract met de stichting tekende, kon Wester-Amstel ingrijpend gerestaureerd worden. Om een idee van de werkzaamheden te geven: voor de restauratie werd het gebouw nog verwarmd met houtkachels en de elektra en waterleidingen stamden nog uit 1916… Inmiddels is het kantoor van Groengebied Amstelland na een zeer plezierig verblijf op de Wester-Amstel verhuisd.

Vrienden van Wester-Amstel
De ruim dertig vrijwilligers van de stichting Vrienden van Wester-Amstel helpen de tuinen en het park te onderhouden. Ook probeert de stichting de bekendheid van de buitenplaats te vergroten en evenementen in Wester-Amstel te organiseren. Zodat bezoekers blijvend kunnen genieten van deze 17e -eeuwse ‘lusthof’ in het Amstelland.

Een bezoek aan het park en boomgaard
Het is absoluut een aanrader om eens een bezoekje te brengen aan deze unieke historische plek in Amstelland. Niet alleen biedt het huis vele verhalen van vervlogen tijden, ook het park spreekt tot de verbeelding. Qua vorm is het niet heel anders dan dat het ooit is opgezet, waar ook nu nog de fruitboomgaard bewaard is gebleven. Bovendien is er een aaneenschakeling van (sier)tuinen waar je doorheen kunt wandelen.

Wat wel anders is vergeleken met zo’n tweehonderd jaar geleden: Wester-Amstel ligt nu een stuk lager. De grond van het Amstelland bestaat namelijk uit veen, hierdoor zakt de aarde onder Wester-Amstel een meter per honderd jaar. Vanuit de tuin kijk je nu tegen de Amsteldijk aan, in plaats van er overheen. Een leuke tip: beluister de boeiende Wester-Amstel audiotour waarmee de rentmeester bezoekers rondleidt en verhaalt over de rijke bewonersgeschiedenis.

Lees hier meer over de andere overgebleven buitenplaats Amstelrust en buitenplaats Oostermeer.

Bronnen: Wester-Amstel, Oneindig Noord-Holland en Amstelveenweb